czwartek, 13 sierpnia 2015
„BLASZANY BĘBENEK”
„BLASZANY BĘBENEK” Günter Grass; Wyd. Oskar; Gdańsk 1999
KSIĘGA PIERWSZA
1. Obszerna spódnica
Oskar jest on jednym z pacjentów w szpitalu dla nerwowo chorych. Jego pielęgniarzem jest Bruno Münsterberg, który tworzy kompozycje ze sznurków. Leżąc w białym, kratowanym łóżku szpitala, wybijając rytm na bębenku, oglądając album rodzinny - opisuje historię swego życia oraz swych przodków. Od czasu jednak do czasu przestaje wspominać, aby móc podjąć gości – swoich przyjaciół Kleppa oraz Vittlara. Zaczyna pisać od babki Anny Brońskiej i dziadka, który był podpalaczem i dlatego musiał zmienić tożsamość. Babka, schroniła Józefa Koljaiczka pod swoją obszerną, wielowarstwową spódnicą na Kaszubskich kartofliskach. Tak poczęła się Agnieszka- mama Oskara. Pobrali się; Babka mieszkała razem z bratem Wincentym, którego syn Jan Broński był kochankiem matki i domniemanym ojcem bohatera. Jan ożenił się z Jadwigą. Mieli syna Stefana i córkę Margę.
2. Pod tratwą
Józef został flisakiem i zmienił nazwisko na Józef Wranka. Został jednak rozpoznany i musiał uciekać. Zginął pod tratwą lub emigrował do Ameryki. Babka, wyszła ponownie za mąż,za Grzegorza, brata Józefa.
3. Ćma i żarówka
Gdy Oskar przyszedł na świat pierwsze co zobaczył to latającą ćmę pod żarówkami- została ona mistrzynią Oskara. Ojciec obiecał mu sklep a matka bębenek na 3 urodziny.
Zbyt wcześnie dojrzały Oskar dostaje już na swoje 3 urodziny tytułowy blaszany bębenek, z którym już od tamtego czasu się nigdy nie rozstaje. Także w dniu swoich 3 urodzin przestaje rosnąć. Dzieje wtedy się tak na skutek upadku ze schodów w piwnicy, co mały Oskar zrobił celowo.
4. Szkło, szkło, szkiełko
Oskar odkrył swoją wyjątkową zdolność – rozśpiewywanie szkła. Przy próbie odebrania mu bębenka, krzyczy tak głośno, że pęka każde szkło.
5. Podział godzin
Po pierwszym dniu w szkole, kiedy ze złości tłucze okna w klasie oraz okulary nauczycielki, rodzice nie przyprowadzają go tam więcej.
6. Rasputin i abecadło
Czytania uczy się na książkach Goethego i Rasputina. A jego nauczycielką zostaje żona piekarza: Gretchen Scheffler.
7. Dalekosiężny śpiew z Wieży Więziennej
Wypróbowuje swoje umiejętności rozbijając okna m.in. w Teatrze Miejskim.
8. Trybuna
Podczas pobytu w cyrku poznaje karła, Bebrę, który tłumaczy mu, iż tacy jak oni powinni być na scenie, powinni rządzić światem, w innym wypadku zostaną zabawką w rękach innych ludzi. Ojciec Oskara – Matzerath, poznał jego matkę w szpitalu wojskowym, gdzie pracowała jako młodsza pielęgniarka. Pobrali się. Mieli sklep. Potem został on członkiem partii hitlerowskiej. Oskar czasami bierze udział w tych spotkaniach, ukryty pod sceną, gra na swoim bębenku i wytycza odpowiedni rytm muzykom z partii, a nawet czasami zachęca zebranych do tańca.
9. Wystawy
Oskar wymyśla nową zabawę - kuszenie ludzi: czai się w bramie i wypatruje przechodniów, którzy patrzą pożądliwie w jakiś przedmiot na wystawie sklepowej, krzycząc robi w szybie otwór, aby ułatwić wyciągnięcie upragnionej rzeczy. W ten sposób na przykład jego wujek Jan, zabiera dla jego matki kolię.
10. Cudu nie będzie
Matka Oskara romansuje z Janem. Gdy wychodzi, opiekuje się nim Marcus – właściciel sklepu, z którego pochodzą bębenki Oskara. Matka często chodzi wraz z synem do kościoła, ona spowiada się, a on w tym czasie przygląda się rzeźbom. Testuje on nawet małego Jezusa – daje mu w ręce bębenek, ale nie następuje żaden cud. I tak słaba wiara Oskara kompletnie się załamuje.
11. Wielkopiątkowa strawa
Rodzinny spacer na plażę. Obserwacja i zaciekawienie rybaka łowiącego na sznur od bielizny. Okazało się, że na jego końcu był łeb koński, którym żywiło się wiele węgorzy. Zrobiło to na matce bohatera ogromne wrażenie. Najpierw brzydziła się ryb, a później nic innego nie jadła, piła olej rybi itp. Była w 3 miesiącu ciąży. Umiera na żółtaczkę i zatrucie rybami.
12. Zwężenie u stóp
Pogrzeb matki. Drugie spotkanie z Bebrą, który jest w partii i już nie imponuje chłopcu. Teraz on przyjaźni się z Herbertem i jest pod dużym wrażeniem jego siostry Marii. Herbert był kelnerem z Nowego Portu i miał plecy całe w bliznach od ciągłych bijatyk klientów. Po tym jak w obronie własnej zabił łotewskiego kapitana rezygnuje z pracy i zostaje dozorcą w Muzeum.
13. Niobe
Niobe- to rzeźba dziobowa grzesznej kobiety. Ponoć przynosiła zgubę statkom i wielu ludziom. Herbert popełnił na niej samobójstwo.
14. Wiara, nadzieja, miłość
Poznajemy kilka barwnychpostaci. Leo Hyś- były uczeń seminarium, w białych rękawiczkach składał na cmentarzach kondolencje.
Meyn- muzyk, grał na trąbce, alkoholik, mieszkał na poddaszu kamienicy w którym mieszkali Matzerathowie. Miał 4 koty, jeden z nich Bismarck; które w końcu zamorduje pogrzebaczem. Wstąpił do SA., był trębaczem kapeli wojskowej;
Laubschad- zegarmistrz, mieszkający na pierwszym piętrze kamienicy. Zabrał ze śmietnika skatowane koty Meyena i próbował je, niestety bez efektu uratować. Złożył doniesienie do Towarzystwa Przyjaciół Zwierząt. Mayn został wyrzucony z SA. podpalił synagogę we Wrzeszczu, żeby się przypodobać. Rok później wstąpił do Heimwehry, które potem przejęły Waffen – SS.
Do Gdańska wkraczają Niemcy. Wojsko niszczy sklep Marcusa, a załamany Żyd popełnia samobójstwo.
15. Poczta Polska
Oskar bardzo się zmartwił śmiercią zabawkarza, gdyż nie wie gdzie teraz znajdzie nowe bębenki. Prosi Jana – urzędnika pracującego na Poczcie Polskiej, aby pomógł mu naprawić jego stary instrument. Zjawia się tam, gdy rozpoczyna się oblężenie. 1 września 1939 Poczta Polska broni się pod dowództwem jej dyrektora Michonia.
16. Domek z kart
Podczas obrony pilnował z Janem rannych i grali w skata z ciężko rannym woźnym Kobielą. Broński przerażony budował domek z kart. Chłopak zostaje ranny, a Jan (przy małym udziale Oskara) pojmany i zabity.
17. On leży na Zaspie
Jan Broński został rozstrzelony i pochowany na cmentarzu na Zaspie.
Maria Truczinska zostaje zatrudniona w sklepie. Jest poza pielęgniarkami miłością bohatera.
KSIĘGA DRUGA
1. Gruchot
Bohater zbierał w piwnicy stare bębenki.
2. Proszek musujący
Razem z Marią odkryli proszek musujący (przeważnie o smaku wonnej marzanki) , który zmieszany ze śliną Oskara przynosił Marii rozkosz. Maria zachodzi w ciążę, ale dziewczyna wiąże się z jego ojcem.
3. Komunikaty nadzwyczajne
- w zakładzie bohater słucha komunikatów radiowych o śmierci Stalina, pogodzie, ekonomii, wojnie itp. Kurt ma 12 lat.
4. Ze słabością do pani Greff
Greff, handlarz warzyw, drużynowy skautów i Oskar nie przypadli sobie do gustu. Jego żona Lina Greff, nosiła brudną bieliznę (od jej zapachu flądry wymiotował; tak chciał zapomnieć o zapachu wanilii- zapachu Marii). Odwiedzał ją w łóżku.
5. 75 kilo
Greff ciągle oskarżany za oszustwa popełnia samobójstwo. Konstruował różne mechanizmy i podobny uczynił ze swojego ciała. Do liny na której zawisł przymocował worek z ziemniakami (75kg mniej sto gramów).
6. Teatr frontowy Bebry
Oskar trzeci raz spotyka Bebrę oraz jego przyjaciółkę somnabuliczkę, Roswitę Ragunę. Wspólnie wyjeżdżają z jego frontowym teatrem na roczne występy do Francji. Roswita i bohater zbliżają się do siebie.
7. Oglądanie betonu – czyli mistyczne barbarzyńskie znudzone
Zwiedzanie Wału Atlantyckiego. Herbert Jankes nad wejściem do bunkru wykonywał swoje formacje strukturalne, o tytule: MISTYCZNE, BARBARZYŃSKIE, ZNUDZONE.
Podczas inwazji ginie Roswita (bohater odmowił jej przyniesienia kawy, więc poszła po nią sama). Powraca do domu akurat na 3 urodziny synka – Kurta, jako prezent daje mu bębenek, ale jednak chłopczyk niszczy go.
8. Naśladowanie Chrystusa
Maria przeszła na katolicyzm. Oskar po raz kolejny wystawia na próbę małego Jezusa w Kościele Serca Jezusowego. Rzeźba tym razem gra na bębenku. I zadaje Oskarowi pytanie: Czy kochasz mnie? I wzywa do naśladownictwa, nazywając go opoką.
9. Wyciskacze
W czasie jego nocnych eskapad, napadają na Oskara Wyciskacze, czyli inaczej banda gimnazjalistów, którzy buntowali się przeciw partii, dorosłym i polityce. Oskar przedstawia się im jako Jezus. Wzbudza u nich podziw „rozśpiewywaniem" szkła i staje ich przywódcą. W willi Puttkamerów mieli swoją siedzibę.
10. Jasełka
Banda pod dowództwem Oskara włamuje się do kościoła, zabiera figury Maryi, Jezusa i Jana Chrzciciela. Oskar celebruje świętokradzką mszę, na tym łapie ich policja. Oskar nie ponosi żadnych konsekwencji swojego wybryku, bo ma wzrost trzylatka.
Ite, missa est – idźcie, jesteście wolni
11. Szlak mrówek
Ojciec Oskara zostaje zamordowany przez Rosjan, gdy zaczyna dławić się połkniętą odznaką partyjną, którą podał mu Oskar. Wdowa Greff zostaje zgwałcona, a bohater obserwuje szlak mrówek.
12. Powinienem czy nie powinienem
Sklep po ojcu objął Polak- Fajngold, którego rodzina zginęła w Treblince, a on przeżył bo rozsypywał chlor.
Podczas pogrzebu ojca do grobu syn wrzuca swój bębenek i ponownie zaczyna rosnąć. Dostaje kamieniem w tył głowy od Kurta, wpada do grobu ojca. Leo Hyś oznajmia o rośnięciu.
13. Środki dezynfekcyjne
Wspólnie razem z Marią i Kurtem udają się do Nadrenii, do siostry Marii- Gusty, której mąż kelner, nie wrócił jeszcze z frontu.
14. Rośnięcie w wagonie towarowym
do 21 r.ż miał 94 cm; obecnie 121 cm; Rośnięcie sprawia mu ogromny ból; powstaje garb.
KSIĘGA TRZECIA
1. Kamyki i kamienie
W Düsseldorfie robił z Korneffem nagrobki; wyspecjalizował się w liternictwie i ozdobach.
2. Fortuna Północ
Fortuna Północ, to elektrownia; Przypomniała mu się i prześladowała go myśl o Lusie Rennwald, którą poznał gdy bywał z Wyciskaczami.
Oświadczył się Marii, ale nie przyjęła go.
3. Madonna 49
Oskar pracuje jako model na Akademii Sztuk Pięknych; razem z muzą Ullą, narzeczoną Jankesa, który ją bił.
4. Jeż
Wynajmuje pokój u Zeidlera. Mieszka tez już tam pielęgniarka Dorothea oraz muzyk Münzer – zwany Kleppem.
5. Klepp
Klep leżał w łóżku i opychał się spaghetti; muzyka Oskara przewróciła go i bębenek do życia. Razem zakładają zespół jazzowy -The Rhine River Three.
6. Na kokosowym chodniku
W nocy spotkał się z siostrą Dorotheą. Przedstawił się jej jako szatan, ale jako mężczyzna się nie spełnił. Pielęgniarka wyprowadziła się.
7. „W piwnicy pod Cebulką”
Koncertują w „Piwnicy pod Złotą Cebulą", w której kraja się cebulę, aby wypłakać się. Schmuh- właściciel restauracji w wolnym czasie strzelał do wróbli; ginie w wypadku samochodowym.
8.Na Wale Atlantyckim- czyli bunkry nie mogą pozbyć się betonu
Razem z Jankesem udał się na wyprawę na Wał Atlantycki. W bunkrze Lankes uwiódł siostrę zakonną.
9.Palec serdeczny
Do Marii zalecał się jej żonaty szef Stenzel. Agencji koncertowa „Zachód” proponuje Oskarowi solowe występy, jako bębnista. Za namową Bebry przyjmuje tę propozycję. Oskar jest sławny zwłaszcza pośród starszych ludzi, ponieważ jego muzyka odmładza oraz przywołuje wspomnienia. Śmierć najbliższego przyjaciela Bebry załamuje głównego bohatera. Wynajmuje pokój, z którego wtedy wyprowadziła się Dorothea. W czasie spaceru, z pożyczonym psem Luxem, zwierzę przynosi ludzki serdeczny palec. Okazuje się, że był to palec Dorothei. Z drzewa całemu zdarzeniu przygląda się z drzewa Vittlar. Zostaje on nowym przyjacielem Oskara.
10. Ostatni tramwaj albo adoracja weka.
Vittlar ubolewa, iż nie dokonał w życiu niczego wielkiego, więc Oskar proponuje mu, aby doniósł na niego policji. Aby potwierdzić zeznania przyjaciela i przyciągnąć uwagę policji, Oskar – „morderca" zaczyna uciekać do Paryża. Zaczyna się proces o palec serdeczny. Zostaje zamknięty w szpitalu dla obłąkanych.
11. Trzydziestka
Podczas ucieczki Oskarowi towarzyszy bliżej nieokreślona wielka obawa przed Czarną Kucharką, o której to dzieci śpiewają piosenki. Po latach, w dniu swoich 30 urodzin, jego przyjaciele mówią mu, że śledztwo się zakończyło, a on niedługo zostanie uniewinniony. Morderczynią okazała się siostra Beata. Oskar boi się wyjść ze szpitala, bo wie, że wtedy będzie musiał zmierzyć z własnym strachem, który przybrał postać Czarnej Kucharki.
„Czarna szła zawsze za mną kucharka;
Teraz przede mną wyrasta, czarna.
Słowa jak płaszcze wywraca na nice, czarna.
Czarna płaci walutą, czarna.
A dzieci bawiąc się, już nie śpiewają
Czy jest tu Czarna Kucharka?
Jest- jest – jest.”
Subskrybuj:
Komentarze do posta (Atom)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz